Żydowskie pojęcia

Rosz Chodesz

Rosz ChodeszRosz chodesz - ראש חודש 

Początek miesiąca w kalendarzu żydowskim. święto nowiu księżyca, którego obchodzenie Tora umieszcza wśród najważniejszych świąt. Zwykle to jest pierwszy dzień miesiąca, jednak w przypadku  miesięcy, które liczą trzydzieści dni także ostatni dzień miesiąca jest uważany za pierwszy dzień kolejnego. W Księdze Szmot (Księdze Wyjścia) 12:1-2 oraz Księdze Bamidbar (Liczb 10:10) Bóg nakazuje Mojżeszowi uroczyste obchodzenie Rosz Chodesz. Także księgi prorockie zawierają informacje o początku miesiąca. Uważa się, że w czasach biblijnych był on dniem odpoczynku od pracy. Za czasów Świątyni składano tego dnia specjalne ofiary. W czasach talmudycznych nadejście Rosz Chodesz było ogłaszane przez Sanhedryn po zbadaniu świadectw tych, którzy widzieli molad (nów księżyca). Informacja o początku miesiąca była przekazywana gminom żydowskim za pomocą ognisk i pochodni palonych na szczytach gór. Kiedy zwyczaj ten przejęli także Samarytanie, zaprzestano przekazywania informacji w ten sposób. Wysłańcy Sanherdynu przejęli tę funkcję.
Obecnie termin Rosz chodesz jest ustalony za pomocą kalendarza wprowadzonego przez Hilela. W szabat poprzedzający początek miesiąca ogłasza się jego nadejście. Jeśli Rosz chodesz wypada w szabat, to jego nadejście ogłasza się w szabat tydzień wcześniej. Nigdy nie ogłasza się nadejścia Rosz chodesz tiszre. W Rosz chodesz  zachodzą zmiany w modlitwach. Do Amidy (Szmone Esre) oraz Birkat Ha-mazon dodaje się „jaale we-jawo”. W modlitwie porannej dodaje się Halel oraz czytanie Tory, po czym następuje musaf - modlitwa dodatkowa. Modlitwa Kidusz lewana jest recytowana już po nadejściu nowego miesiąca, zwykle w sobotę wieczorem. Istnieje zwyczaj poszczenia w dzień poprzedzający Rosz Chodesz, stąd często ten dzień nazywany jest Jom Kipur Katan.
W Rosz Chodesz praca jest dozwolona, jednak zwyczajowo kobiety powstrzymują się od niej. Według tradycji bowiem półświęto to zostało im podarowane jako nagroda za to, że odmówiły oddania swych klejnotów na budowę złotego cielca. Ponieważ Rosz Chodesz został przez Biblię zrównany z innymi świętami (mimo iż praca nie jest zabroniona), jest to święto radosne - post jest zabroniony, a ceremonie pogrzebowe odprawiane są w tym dniu w skróconej formie.

Oto podsumowanie - co wolno, a czego nie wolno w Rosz Chodesz:

Nie pości się w Rosz Chodesz, nawet jeśli post miałby trwać tylko kilka godzin.
• Powinno się spożyć posiłek z okazji Rosz Chodesz (najlepiej zawierający chleb), aczkolwiek nie jest to obowiązek.
• W Rosz Chodesz nie obcina się włosów, nawet jeśli wypada on w piątek nie obcina się włosów z powodu nadchodzącego Szabatu.
•  Nie powinno się obcinać paznokci w Rosz Chodesz.
• Jeśli trzecie urodziny chłopca wypadają w Rosz Chodesz, uroczyste obcięcie włosów powinno się zorganizować po zakończeniu Rosz Chodesz.
• W Błogosławieństwie po jedzeniu (Birkat hamazon) dodaje się Jaale wejawo w trzecim błogosławieństwie.
• Odmawia się „pół-Halel” w czasie modlitwy porannej, jeśli modlitwa ma miejsce w synagodze kantor odmawia błogosławieństwa przed rozpoczęciem Halelu i po jego zakończeniu, a wszyscy zgromadzeni odpowiadają „Amen”.
• W czasie Amidy dodaje się Jaale wejawo podczas wszystkich trzech modlitw: wieczornej, porannej i popołudniowej.

DrukujEmail

Kipa Jarmułka

Kipa (dosłownie: kopuła) to hebrajskie określenie jamułki, zwanej też kopel. Prawo żydowskie wymaga od mężczyzn przykrywania głowy, jako wyrazu szacunku i bojaźni bożej podczas modlitwy, wymawiania błogosławieństw, studiowania Tory, przebywania w synagodze czy też w domu nauki (jesziwie). Praktyka ta ma swoje źródło w czasach biblijnych, gdy kapłani w czasie służby w Świątyni nakrywali głowy.
Tradycyjnie żydowscy chłopcy i mężczyźni noszą kipę przez cały czas, co symbolizuje ich szacunek dla Najwyższego. Pomimo tego, że zwyczaj ten jest wymieniony w Talmudzie, nie jest to nakaz Tory, czy też wyraźnie ustanowiony przepis talmudyczny. Jednak w ciągu wielu wieków zwyczaj ten stał się powszechnie akceptowany przez wszystkich Żydów, a tym samym, według większości autorytetów halachicznych, stał się obowiązkowy. Dlatego też Żyd nie powinien siedzieć czy też chodzić bez nakrycia głowy. Małe dzieci również powinny być uczone nakrywania głowy.
Nawet ludzie nie noszący nakrycia głowy przez cały czas powinny założyć jarmułkę podczas uczestniczenia w modlitwach, na cmentarzu, w domu żałobnika itp.
Wielu żydowskich mężczyzn nosi kipę nawet pod kapeluszem, co zapobiega pozostawaniu z odkrytą głową po ściągnięciu kapelusza.
Większość chasydów nosi tradycyjną czarną jarmułkę, inni noszą kipy różnych wzorów I kolorów. W czasie Świąt wielu nosi białe nakrycia głowy. Czasami nakrycia głowy są małymi dziełami sztuki, przodują w tym zwłaszcza Żydzi jemeńscy i gruzińscy.

DrukujEmail

Kidiusz

kiddush-hpSzabat rozpoczyna się ceremonią nad kielichem wina, by wypełnić przykazanie „Pamiętaj o dniu Szabatu by go uświęcać...”.
Kidzusz jest ceremonią oddzielającą, ale i łączącą (ale nie jednoczącą!)pracowity tydzień i dzień wypoczynku. W nieco zmienionej formie jest on powtórzony następnego ranka, po modlitwie porannej. Kidusz jest rozpoczęciem posiłków szabatowych – kolacji i obiadu.
Wieczorem Kidusz składa się z trzech części: 1) trzech wersetów z Księgi Rodzaju przypominających o „odpoczynku” Boga po stworzeniu świata, 2) Błogosłąwieństwa nad winem, 3) Błogosławieństwa dziękującego za przykazanie Szabatu.

Czytaj dalej

DrukujEmail